SERA YAPMAK: GERİ ÖDEMESİZ HİBE Mİ? YATIRIM TEŞVİK BELGESİ Mİ?

Günümüzde tüm yatırımcıların aklında çok önemli bir soru vardır: “Bir yatırımı en karlı olacak biçimde nasıl yapabilirim?” Özellikle gelişmiş devlet imkanları, geri ödemesiz hibeler, geri ödemeli krediler, sübvansiyonlu krediler, vergi muafiyetleri ve daha pek çok yatırım alternatifi düşünüldüğünde bu durum daha da kafa karıştırıcı bir hale gelmektedir. Biz Lena Proje ailesi olarak bu konuda hem AB standartlarına erişilmesi hem de ülke tarımının kalkındırılması adına bir sorumluluk hissediyoruz ve tüm potansiyel yatırımcıların bu konuda yolunu aydınlatmak istiyoruz.

Konunun daha kolay anlaşılabilmesi için varsayımsal bir karakter olan ve Mersin’de 4 dekarlık modern gotik bir sera yapmak isteyen şahıs işletmesi sahibi Ali Bey’i ele alalım. Ali Bey’in Ağustos 2022 tarihi itibariyle yaklaşık olarak KDV hariç 1.500.000 TL masrafı olacaktır. Ali Bey’in bu serayı yaparken temelde 5 temel finansman yöntemi vardır:

• Ali Bey tüm yatırımı nakit olarak cebinden karşılayabilir.
• Ali Bey Mersin’de yatırım yapması dolayısıyla IPARD programı hibesinden geri ödemesiz olarak proje bütçesinin %50’si + KDV muafiyeti talep edebilir.
• Ali Bey, devlet bütçesinden karşılanan KKYDP hibesinden  geri ödemesiz olarak proje bütçesinin %50’sini talep edebilir.
• Ali Bey, Ziraat Bankası’nın yıllık %8,5 faizle sübvansiyonlu kredisini kullanarak projesini yapabilir.
• Ali Bey, Yatırım Teşvik Belgesi ile vergi muafiyeti + sübvansiyonlu krediyle yatırımını yapabilir.

1 ve 4. seçeneklerde Ali Bey’in danışmanlığa minimum düzeyde ihtiyacı olacaktır. Ancak Ali Bey’in diğer tüm yatırımcılar gibi yatırımını minimum sermaye kullanımıyla yapmak isteyeceğini varsayacağız.

Bu durumda eğer Ali Bey 2. senaryodaki gibi IPARD hibesinden yararlanmak isterse avantajlarına göz atalım;

• Ali Bey yatırımın bütçesinin %55’si olan 825.000 TL geri ödemesiz hibe alabilir.
• Aynı zamanda yatırım bütçesinin %18’ine denk gelen 270.000 TL’yi de ödemeyecektir.
• Böylelikle 4 dekar gotik bir seranın Ali Bey’e maliyeti 675.000 TL olacaktır.

Ali Bey’in dezavantajları ise şunlardır:

• Ali Bey 2022 yılının son çeyreğine dek hibe çağrısını beklemek zorundadır. Başvuru süreci ve sonuçların ilanı ise yaklaşık 5 ay sürmektedir.
• Bu durumda Ali Bey sera inşasına en erken 2023 yılının bahar ayında başlayabilir ve dolayısıyla ilk hasadını 2024 yılında yapabilir.
• Ayrıca Ali Bey hibe için beklerken enflasyon dolayısıyla maliyetler her geçen gün artmaktadır. Resmi enflasyon oranlarına bu durumu uyarladığımızda Ali Bey’in satın almak istediği makine ve inşaat malzemelerinin 2023 yılına kadar en az %50 oranında zamlanacağı fakat bu süreçte Ali Bey’in hibesinin zamlanmayacağı bilinmelidir.

Ali Bey’in 3. seçenekte olduğu gibi KKDYP hibesine başvurduğunu düşünelim. Bu durumda avantajları şunlardır:

• Ali Bey, 1.500.000 TL bütçenin %50’si olan 750.000 TL’yi devletten hibe olarak talep edebilir. KDV’nin de eklenmesi ile birlikte Ali Bey’in karşılaması gereken maliyet 1.020.000 TL olacaktır.

Dezavantajları ise şunlardır:

• Ali Bey tıpkı IPARD programında olduğu gibi beklemek zorundadır. Bu bekleme süresince oluşacak kur dalgalanmaları, enflasyon vb. durumlara karşı savunmasız bir durumdadır.
• Ali Bey’in sera yapacağı arazi şerh, ipotek vb. problemlerden arınmış olmalıdır.
• Ali Bey, bankalardan teminat mektubu almalı fakat bunu yaparken serasını yapacağı araziyi teminat göstermemelidir.
• Ali Bey, ticaret veya sanayi sicil belgesine sahip olmadığı için KDV ödemek zorundadır. Toplam bütçenin 1.500.000 TL ve toplam maliyetin 1.020.000 tl olduğunu düşündüğümüzde vergi dolayısıyla gerçekte destek oranı %33’e gerilemiştir.
• KKYDP hibesinden kesin kabul alınacak diye bir kaide yoktur. Son yıllarda cazip bir program olması dolayısıyla başvuru sayısı yükselmiş ve kabul oranları düşmüştür.

Ali Bey, 5. seçenek olan Yatırım Teşvik Belgesi + sübvansiyonlu krediyi kullanırsa en başta diğer seçeneklerden farklı olarak fırsat maliyeti elde etmiş olacaktır. Öncelikle avantajlarını inceleyelim:

• Ali Bey söz konusu yatırımı için herhangi bir hibe almadığı için yatırımı 1.500.000 TL’ye yapacaktır. Fakat 54.000 TL KDV, 345.000 TL Kurumlar Vergisi ve 60.000 TL’lik SGK Primi İşveren Hissesi desteğinden yararlanarak vergi ödemekten kurtulacaktır. Ayrıca sübvansiyonlu kredi kullanabilir.
• Ali Bey yatırımını hemen yapabilir, dolayısıyla ilk hasadına 2023 yılında başlayabilir.
• Bürokrasi daha azdır, Yatırım Teşvik Belgesi için teminat gösterilmesi gerekmez.
• Kabul oranları evrakların tam olduğu durumda %100’dür. Bekleme süreleri ise genellikle 10 günü aşmaz.
• Ali Bey, hemen hemen birikimlerini hiç harcamadan yatırımını yapabilir. Sübvansiyonlu kredinin yıllık faiz oranı %8,5’tur ve ödemeleri yıllık yapılmaktadır. Bu oran diğer sektörlerde %21’dir.

Dezavantajları ise şunlardır:

• 1.500.000 TL gibi bir maliyetin altına herhangi bir hibe olmaksızın girmek psikolojik olarak zordur, bu durum pek çok yatırımcıyı ürkütmektedir.
• Çok küçük yatırımcılar için uygun değildir, nispeten orta ve büyük ölçekli yatırımcılar için daha uygundur.

Tüm bu seçenekleri incelediğimizde şu durum dikkat çekmektedir: enflasyonist bir ekonomide para durduğu ve yatırım için kullanılmadığı her an değer kaybetmektedir. Geri ödemesiz hibelerin en büyük handikapı hibeler alınana kadar geçen sürede söz konusu miktarın reel değerini koruyamamasıdır. Ali Bey’in ikilemi de şudur: hem IPARD hem KKYDP hibelerinin ele geçme süresi yaklaşık 1 sene olarak gerçekleşmektedir. Bu süreçte Ali Bey’in 1.500.000 TL’ye mal olan projesi 2021 ÜFE (%79,89, TÜİK) baz alındığında 2.700.000 TL’ye çıkacaktır ve aradaki farkın karşılanması Ali Bey’in sorumluluğundadır. Yani Ali Bey, yaklaşık 1.200.000 TL fark ödemek zorundadır. Halbuki Ali Bey, Yatırım Teşvik Belgesi ile yatırım yaparsa hem bir sezon kazanıp kredi borcunu ödeyebilir hem de zaten yatırım tutarının neredeyse kendisi kadar ek bir para ödemesi gerekmez. Ancak Yatırım Teşvik Belgesi ile yatırım yapmak da ciddi bir sorumluluktur.

Her proje ve yatırımcı kendi başına farklı bir hikayedir. Her bir yatırım için en uygun olan planı bulmak gerekir. Tüm bu seçeneklerde en önemli kördüğüm yatırımcı güvenli ve sağlam bir kaynak mı istiyor yoksa fırsat maliyetine mi önem veriyor sorusudur. Bu sorunun cevabı her bir yatırımın profiline göre değişecektir.